کدام سرطان قابل درمان نیست؟ ۱۰ سرطان کشنده با نرخ بقای ۵ ساله زیر ۶۵ درصد را بشناسید و بفهمید چرا پزشکان به جای درمان قطعی از کلمه بهبودی استفاده می‌کنند.
بیماری سرطان بدون شک یکی از مرگبارترین بیماری‌های شناخته‌شده برای بشر است. بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، سرطان پس از بیماری‌های قلبی، دومین عامل اصلی مرگ و میر در ایالات متحده محسوب میشود. حتی با تشخیص و درمان زودهنگام، این بیماری پتانسیل کشندگی بالایی دارد.
شاید بپرسید: «مرگبارترین سرطان‌ها کدامند؟» شاید فکر کنید سرطان‌هایی که بیشترین تعداد افراد را می‌کشند، مرگبارترین هستند؛ اما محققان نظر دیگری دارند. از دیدگاه علمی، کشنده‌ترین سرطان‌ها آن‌هایی هستند که پایین‌ترین نرخ بقا را دارند. این نرخ بقا بر اساس درصد افرادی اندازه‌گیری میشود که انتظار می‌رود ۵ سال پس از تشخیص، زنده بمانند. در ادامه، ۱۰ مورد از این سرطان‌ها و دلایل علمی عدم وجود یک «درمان قطعی» واحد برای آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
سرطان از چی پیدا میشود
سرطان در اصل از جهش (تغییر) در DNA سلول‌ها به وجود می‌آید، که باعث میشود سلول‌ها به صورت غیرقابل کنترل رشد کرده و تقسیم شوند. این جهش‌های ژنتیکی می‌توانند ارثی باشند یا اغلب به دلیل عوامل محیطی و سبک زندگی (مانند مصرف دخانیات، رژیم غذایی نامناسب، عفونت‌ها و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا پرتوها) در طول زمان ایجاد شوند. در نتیجه، سرطان یک بیماری چندعاملی است که از یک اختلال در فرآیند طبیعی رشد و مرگ سلولی در بدن ناشی میشود.
۱۰ سرطان با پایین‌ترین بقای ۵ ساله در جهان
بر اساس داده‌های برنامه نظارت، اپیدمیولوژی و نتایج نهایی (SEER) در آمریکا، این لیست ۱۰ سرطان با کمترین شانس بقای ۵ ساله را شامل میشود. دانستن این آمار می‌تواند به افزایش آگاهی و تلاش برای تشخیص زودهنگام کمک کند.
۱. سرطان لوزالمعده (پانکراس): بقای ۵ ساله ۱۲.۸%
سرطان پانکراس در صدر این لیست قرار دارد. اگرچه در صورت تشخیص در مراحل اولیه قابل درمان است، اما نرخ بقای ۵ ساله آن تنها ۱۲.۸% است. در مراحل پیشرفته‌تر (مرحله ۴)، این نرخ می‌تواند تا ۱% کاهش یابد و بیشتر بیماران در این مرحله تنها حدود یک سال پس از تشخیص عمر می‌کنند. این سرطان اغلب در سلول‌های اگزوکرین (تولیدکننده آنزیم‌های گوارشی) آغاز میشود و عواملی مانند سیگار کشیدن، چاقی و دیابت خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهند.
۲. سرطان مری: بقای ۵ ساله ۲۱.۶%
مری لوله‌ای عضلانی است که غذا را از گلو به معده منتقل می‌کند. سرطان مری با نرخ بقای ۵ ساله ۲۱.۶%، اغلب با عواملی چون سن بالا، جنسیت مرد، سیگار کشیدن و ریفلاکس اسید معده (سوزش سر دل مزمن) مرتبط است. تشخیص زودهنگام نقش کلیدی در موفقیت درمان دارد.
۳. سرطان کبد و مجرای صفراوی داخل کبدی: بقای ۵ ساله ۲۱.۷%
با نرخ بقای ترکیبی ۲۱.۷%، سرطان کبد یکی از دلایل اصلی مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در سراسر جهان است. شایع‌ترین عامل خطر در سطح جهانی، عفونت مزمن با ویروس‌های هپاتیت B و C است. نرخ شیوع این نوع سرطان در آمریکا از سال ۱۹۸۰ تاکنون بیش از سه برابر شده است.
۴. سرطان ریه و برونش: بقای ۵ ساله ۲۶.۷%
سرطان ریه سالانه بیشترین تعداد مرگ‌ومیر را در کل دنیا به خود اختصاص می‌دهد. نرخ بقای ۵ ساله آن ۲۶.۷% است. عامل خطر شماره یک برای این بیماری سیگار کشیدن است، و پس از آن قرار گرفتن در معرض گاز رادون. تشخیص زودهنگام در سرطان ریه غیرسلول کوچک می‌تواند نرخ بقا را تا ۶۵% افزایش دهد، که بر اهمیت غربالگری تأکید می‌کند.
۵. لوسمی میلوئید حاد (AML): بقای ۵ ساله ۳۱.۹%
لوسمی یا سرطان خون نوعی سرطان است که از سلول‌های بنیادی در مغز استخوان شروع میشود. AML نوعی از لوسمی است که در سلول‌های میلوئیدی (شامل گلبول‌های قرمز و برخی سلول‌های ایمنی) ایجاد میشود. این بیماری قبل از ۴۵ سالگی نادر است و خطر آن با سابقه شیمی‌درمانی قبلی، سیگار و قرار گرفتن در معرض بنزن افزایش می‌یابد.
۶. سرطان مغز و سایر سرطان‌های سیستم عصبی: بقای ۵ ساله ۳۳.۴%
این سرطان‌ها نرخ بقای ۵ ساله ۳۳.۴% دارند. در بزرگسالان، اغلب تومورهای مغزی از نقاط دیگر بدن به مغز گسترش می‌یابند (متاستاز)، هرچند تومورهای اولیه مغز هم بسیار خطرناک هستند. کشنده‌ترین نوع آن گلیوبلاستوما است که نرخ بقای ۵ ساله آن تنها ۵.۷% است. عوامل خطر شامل سن بالا و چاقی هستند.
۷. سرطان معده: بقای ۵ ساله ۳۶.۴%
سرطان معده یا گاستریک، معمولاً در سلول‌های پوشاننده داخلی معده (آدنوکارسینوما) آغاز میشود. این سرطان در مردان شایع‌تر و اغلب در افراد بالای ۶۰ سال رخ می‌دهد. هرچند که درمان در مراحل اولیه موفقیت‌آمیزتر است، اما بسیاری از افراد تا مراحل پیشرفته تشخیص داده نمی‌شوند.
۸. سرطان تخمدان: بقای ۵ ساله ۵۰.۹%
سرطان تخمدان یکی از دلایل اصلی مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در زنان است. این بیماری در تخمدان‌ها یا لوله‌های فالوپ شروع میشود. جهش در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 و سندروم لینچ خطر ابتلا به آن را به شدت افزایش می‌دهد. پیشرفت‌هایی در زمینه ایمونوتراپی، مانند استفاده از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال، امیدهای جدیدی در درمان ایجاد کرده است.
۹. میلوما (مولتیپل میلوما): بقای ۵ ساله ۶۱.۱%
میلوما نوعی سرطان خون است که در سلول‌های پلاسمای مغز استخوان ایجاد میشود. این سلول‌ها وظیفه تولید آنتی‌بادی برای مبارزه با عفونت‌ها را دارند. با رشد سلول‌های سرطانی پلاسما، سلول‌های سالم مغز استخوان از بین می‌روند. افراد بالای ۴۵ سال، مردان و افراد سیاهپوست در معرض بیشترین خطر ابتلا به میلوما هستند.
۱۰. سرطان حنجره: بقای ۵ ساله ۶۱.۵%
سرطان حنجره در بافت‌های جعبه صدا یا حنجره ایجاد میشود. سوءمصرف الکل و استفاده از محصولات تنباکو (سیگار) از عوامل اصلی افزایش خطر این سرطان هستند. تشخیص زودهنگام و درمان‌هایی مانند پرتودرمانی، شیمی‌درمانی و جراحی، شانس بهبودی را افزایش می‌دهند. برای اطلاع از هزینه پرتو درمانی در تهران کلیک کنید.
این آمار جهانی بر اساس نرخ بقای نسبی ۵ ساله برای عموم بیماران است و بر اهمیت تشخیص زودهنگام تأکید می‌کند.
۱. پانکراس 
< ۱۰٪
(دیر تشخیص)
۲. کبد
~ ۱۸٪
(وابسته به سیروز)
۳. مری
~ ۲۰٪
(تهاجم سریع)
۴. ریه (SCLC)
~ ۲۲٪
(توسعه سریع)
۵. مغز و اعصاب
~ ۲۴٪
(موقعیت حساس)
۶. معده
~ ۳۰٪
(علائم مبهم)
۷. تخمدان
~ ۴۰٪
(قاتل خاموش)
۸. لوسمی حاد
~ ۳۰-۴۵٪
(سرطان خون)
۹. مثانه (پیشرفته)
~ ۴۰٪
(بعد از متاستاز)
۱۰. حنجره
~ ۶۰٪
(بسته به مرحله)
وحشتناکترین سرطان
بدون شک، از نظر آماری و شدت تهاجم، سرطان لوزالمعده (پانکراس) اغلب به عنوان وحشتناکترین سرطان شناخته میشود؛ زیرا نه تنها علائم آن در مراحل اولیه بسیار نامحسوس است و تشخیص را به تأخیر می‌اندازد، بلکه تهاجمی‌ترین نوع آن (آدنوکارسینوما) نیز مقاومت بالایی در برابر درمان‌های استاندارد از خود نشان می‌دهد و در نتیجه، پایین‌ترین نرخ بقای پنج‌ساله را در میان سرطان‌های رایج دارد که معمولاً زیر ۱۵% است.
این ترکیب از تشخیص دیرهنگام، سرعت رشد بالا و دشواری در درمان، آن را به یک چالش پزشکی بزرگ و عامل اصلی ترس و نگرانی در جامعه تبدیل کرده است.
کم خطر ترین سرطان ها
کم‌خطرترین سرطان‌ها معمولاً آن‌هایی هستند که رشد کندی دارند، اغلب در مراحل اولیه قابل تشخیص هستند و به درمان‌های استاندارد، به ویژه جراحی، پاسخ بسیار خوبی می‌دهند، که منجر به نرخ بقای ۵ ساله بسیار بالایی میشود. از جمله این سرطان‌ها می‌توان به سرطان تیروئید (به ویژه نوع پاپیلاری) و سرطان پروستات در مراحل اولیه اشاره کرد که اغلب نیاز به درمان فوری ندارند و تحت پایش فعال مدیریت می‌شوند.
همچنین، سرطان پستان در مرحله صفر (DCIS)، ملانوما (در صورت تشخیص زودهنگام) و سرطان بیضه در مراحل اولیه نیز جزو خوش‌خیم‌ترین سرطان‌ها از نظر پیش‌آگهی و نرخ درمان کامل محسوب می‌شوند. علائم هشدار دهنده پروستات چیست؟
| # | نشانه کلیدی (زنگ خطر) | توضیح پزشکی و اهمیت | سرطان‌های احتمالی شایع |
|---|---|---|---|
| ۱ | کاهش وزن ناخواسته و ناگهانی | کاهش وزن بیش از ۵ کیلوگرم در مدت کوتاه (مثلاً ۶ ماه)، بدون تغییر در رژیم یا ورزش. سلول‌های سرطانی اغلب انرژی زیادی مصرف کرده و سوخت و ساز بدن را مختل می‌کنند. | پانکراس، معده، مری، ریه |
| ۲ | خستگی شدید و مزمن | خستگی‌ای که غیرعادی، طولانی‌مدت بوده و با استراحت بهبود نمی‌یابد. این وضعیت می‌تواند ناشی از کم‌خونی (خونریزی داخلی) یا تأثیر مستقیم تومور بر بدن باشد. | لوسمی (سرطان خون)، روده بزرگ، معده |
| ۳ | توده یا تورم غیرمعمول | وجود هرگونه توده جدید، سفت، در حال رشد یا متورم در نواحی قابل لمس (مانند سینه، زیر بغل، گردن، بیضه). توده‌های سرطانی معمولاً سفت و غیرقابل حرکت هستند. | سینه، بیضه، لنفوما (غدد لنفاوی)، بافت نرم |
| ۴ | خونریزی یا ترشحات غیرمنتظره | هرگونه خونریزی غیرعادی مانند خون در ادرار، خون در مدفوع، یا خونریزی واژینال بین دوره‌های قاعدگی یا بعد از یائسگی، که دلیل واضحی ندارد. | روده بزرگ، مثانه، کلیه، دهانه رحم، رحم، ریه |
| ۵ | تغییرات مداوم در عادات دفع | یبوست یا اسهال مداوم، باریک‌تر شدن غیرعادی مدفوع، احساس تخلیه نشدن کامل یا نیاز مکرر و دردناک به دفع ادرار که بیش از چند هفته طول بکشد. | روده بزرگ، مثانه، پروستات |
| ۶ | مشکلات بلع یا سرفه‌های مزمن | دشواری طولانی‌مدت در بلع (دیسفاژی)، گرفتگی صدای مزمن یا سرفه‌های پایداری که بیش از ۴ هفته طول کشیده و با درمان‌های معمول بهبود نمی‌یابند. | مری، گلو (حنجره)، ریه، تیروئید |
اگر این 6 نشانه را داشته باشید احتمال ابتلا به سرطان در شما بالاست
۶ نشانه کلیدی که نیاز به بررسی پزشکی فوری دارند. این شش علامت، شایع‌ترین نشانه‌هایی هستند که توسط متخصصان سرطان به عنوان «علائم هشداردهنده عمومی» معرفی می‌شوند و نباید نادیده گرفته شوند:
۱. کاهش وزن غیرقابل توجیه و ناخواسته
اگر بدون تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی، دچار کاهش وزن ناگهانی و قابل توجه (بیش از ۵ کیلوگرم در مدت کوتاه) شوید، این می‌تواند زنگ خطر باشد. سلول‌های سرطانی اغلب انرژی زیادی مصرف می‌کنند و می‌توانند بر نحوه استفاده بدن از انرژی تأثیر بگذارند. این علامت به‌ویژه در سرطان‌هایی مانند پانکراس، معده، ریه و مری شایع است.
۲. خستگی شدید و مزمن (بیش از حد معمول)
احساس خستگی‌ای که غیرعادی، طولانی‌مدت بوده و با استراحت برطرف نمی‌شود، می‌تواند نشانه اولیه سرطان باشد. این خستگی می‌تواند ناشی از کم‌خونی (کاهش گلبول‌های قرمز) به دلیل خونریزی داخلی یا تأثیر مستقیم تومور بر بدن باشد و در سرطان‌هایی مانند لوسمی (سرطان خون) یا سرطان روده بزرگ دیده میشود.
۳. توده یا برآمدگی غیرعادی
وجود هرگونه توده جدید، سفت، در حال رشد یا متورم که قابل لمس باشد، در هر ناحیه‌ای از بدن (مانند سینه، زیر بغل، گردن، شکم یا بیضه) باید فوراً بررسی شود. اگرچه بسیاری از توده‌ها خوش‌خیم هستند (مانند کیست یا غدد لنفاوی متورم ناشی از عفونت)، اما یک توده سفت و غیرقابل حرکت می‌تواند نشانه تومور باشد (مثل سرطان سینه یا لنفوما).
۴. خونریزی یا ترشحات غیرمعمول
هرگونه خونریزی غیرمنتظره و بدون دلیل آشکار، می‌تواند یک علامت هشداردهنده جدی باشد. این شامل موارد زیر است:
- خون در ادرار (احتمال سرطان مثانه یا کلیه).
- خون در مدفوع (احتمال سرطان روده بزرگ یا رکتوم).
- خونریزی غیرعادی واژینال (بین پریودها، پس از رابطه جنسی یا بعد از یائسگی، احتمال سرطان دهانه رحم یا رحم).
- سرفه همراه با خون (احتمال سرطان ریه).
۵. تغییرات مداوم در عادات دفع ادرار یا مدفوع
- تغییرات طولانی‌مدت و بدون دلیل در عادات روده یا مثانه باید جدی گرفته شود.
- یبوست یا اسهال مداوم که برطرف نمی‌شود.
- تغییر در شکل مدفوع (باریک‌تر شدن غیرعادی).
- احساس تخلیه نشدن کامل روده (تانسیموس).
- نیاز مکرر به ادرار کردن یا احساس درد هنگام ادرار.
۶. مشکلات بلع، سوء هاضمه یا سرفه‌های مزمن
اگر برای مدت طولانی (بیش از چند هفته) دچار مشکل در بلع (دیسفاژی) یا احساس گیر کردن غذا در گلو هستید، باید بررسی شود (احتمال سرطان مری یا گلو). سرفه‌های مداوم که بهتر نمی‌شوند (به‌ویژه در افراد سیگاری) یا گرفتگی صدای طولانی‌مدت، می‌تواند به سرطان ریه، حنجره یا تیروئید مرتبط باشد.
قابل درمان ترین سرطان ها
قابل درمان‌ترین سرطان‌ها آن‌هایی هستند که در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند، زیرا محدود به بافت اصلی بوده و هنوز متاستاز نداده‌اند. سرطان‌هایی مانند سرطان تیروئید، سرطان پروستات، سرطان بیضه و ملانوما (نوعی سرطان پوست) در این مراحل، نرخ بقای ۵ ساله بسیار بالایی دارند که اغلب به بیش از ۹۰ یا ۹۵ درصد می‌رسد. به طور کلی، تشخیص زودهنگام و پاسخ خوب تومور به درمان‌های استاندارد مانند جراحی، شانس بهبودی کامل را به شدت افزایش می‌دهد.
آیا غم غصه باعث سرطان میشود
به طور مستقیم و قطعی، غم و غصه به تنهایی علت ایجاد سرطان نیستند. با این حال، استرس و ناراحتی مزمن می‌توانند از طریق تضعیف مداوم سیستم ایمنی بدن و ترشح هورمون‌هایی مانند کورتیزول، محیط را برای رشد سلول‌های سرطانی مساعدتر سازند و در واقع، احتمال ابتلای فرد به سرطان را در کنار سایر عوامل خطرساز افزایش دهند. همچنین، استرس شدید می‌تواند بر گسترش (متاستاز) سرطان‌های موجود و عود بیماری پس از درمان تأثیر منفی بگذارد.
چه موقع سرطان کشنده است
سرطان زمانی به یک بیماری کشنده تبدیل میشود که به مرحله متاستاتیک (مرحله ۴) پیشرفت کرده باشد و سلول‌های سرطانی به طور گسترده به اندام‌ها و بافت‌های حیاتی بدن (مانند کبد، ریه‌ها یا مغز) سرایت کرده باشند. در این مرحله، تومورهای ثانویه باعث اختلال جدی در عملکرد اعضای حیاتی شده و درمان آن بسیار دشوار یا غیرممکن میشود. همچنین، نوع سرطان نیز بسیار مهم است؛ برخی سرطان‌ها (مانند سرطان لوزالمعده و ریه) به دلیل تهاجمی بودن و تشخیص دیرهنگام، ذاتاً کشنده‌تر هستند.
نتیجه‌گیری
آگاهی از ۱۰ سرطان کشنده با نرخ بقای پایین، مانند سرطان پانکراس و مری، اهمیت حیاتی تشخیص و غربالگری زودهنگام را برجسته می‌کند. نرخ‌های بقا نباید باعث ناامیدی شوند، بلکه باید انگیزه‌ای برای پیگیری سبک زندگی سالم و انجام آزمایش‌های منظم باشند.
اگرچه هنوز یک «درمان قطعی» واحد برای کل سرطان‌ها وجود ندارد، اما پیشرفت‌های عظیم در زمینه‌هایی مانند ایمونوتراپی، درمان‌های هدفمند و تشخیص زودهنگام، به طور مداوم نرخ مرگ‌ومیر را کاهش داده و امید به زندگی بیماران را افزایش می‌دهند. مبارزه با سرطان، یک نبرد مستمر و چندوجهی است.
مهم: در صورت مشاهده علائم نگران‌کننده یا داشتن سابقه خانوادگی سرطان، حتماً برای ارزیابی ریسک و غربالگری‌های لازم، با پزشک یا متخصص مشورت کنید. تشخیص زودهنگام می‌تواند تفاوت بین زندگی و مرگ باشد.
با بهبودیافتگان مشهور از سرطان در جهان آشنا شوید.
سوالات متداول
در ادبیات پزشکی، اغلب از اصطلاح غیر قابل درمان برای سرطان‌ها استفاده نمی‌شود، بلکه گفته میشود سرطان در وضعیت قرار می‌گیرد. با این حال، برخی سرطان‌های نادر مانند سرطان آناپلاستیک تیروئید (ATC) به دلیل نرخ مرگ‌ومیر نزدیک به ۱۰۰٪ و سرعت پیشرفت بالا، در عمل جزو کشنده‌ترین‌ها و دشوارترین‌ها برای درمان کامل محسوب می‌شوند.
با نرخ بقای ۵ ساله بسیار پایین (حدود ۱۲.۸٪) جزو کشنده‌ترین‌هاست. دلیل اصلی این امر آن است که این سرطان معمولاً در مراحل بسیار پیشرفته و زمانی که دیگر به قسمت‌های دیگر بدن سرایت کرده، تشخیص داده میشود. همچنین، تومورهای پانکراس اغلب نسبت به شیمی‌درمانی و پرتودرمانی مقاوم هستند.
اگرچه که به اندام‌های دوردست گسترش یافته، شانس درمان قطعی را به شدت کاهش می‌دهد، اما در بسیاری از موارد قابل است. هدف درمان در این مرحله، افزایش طول عمر و بهبود کیفیت زندگی بیمار با استفاده از روش‌هایی مانند ایمونوتراپی و درمان‌های هدفمند است.
به معنای تضمین پزشکی برای عدم بازگشت سرطان است که عملاً امکان‌پذیر نیست. به معنای عدم وجود شواهد سرطان پس از درمان است. هرچه دوره بهبودی طولانی‌تر باشد، احتمال بازگشت بیماری کمتر میشود، اما پزشکان هرگز تضمین ۱۰۰٪ نمی‌دهند.
