ونلافاکسین (Venlafaxine) یک دارو است که عمدتاً به عنوان ضد افسردگی و ضد اضطراب استفاده میشود. این دارو به دسته‌ای از داروها به نام مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپینفرین (SNRIs) تعلق دارد.
نحوه عملکرد آن به این صورت است که با افزایش سطح دو ماده شیمیایی مهم (انتقال‌دهنده عصبی) در مغز به نام‌های سروتونین و نوراپینفرین کار می‌کند. این مواد نقش کلیدی در تنظیم خلق و خو، احساسات و پاسخ به استرس دارند. با افزایش دسترسی به این مواد شیمیایی، ونلافاکسین به بهبود تعادل عصبی و کاهش علائم برخی اختلالات روانی کمک می‌کند.
ونلافاکسین برای درمان چه بیماری‌هایی تجویز میشود؟
ونلافاکسین برای درمان چندین بیماری و اختلال مرتبط با سلامت روان تجویز میشود، از جمله:
- اختلال افسردگی اساسی: این یکی از کاربردهای اصلی ونلافاکسین برای بهبود خلق و خو و کاهش علائم افسردگی مانند غمگینی مداوم، از دست دادن علاقه، خستگی و مشکلات تمرکز است.
- اختلال اضطراب فراگیر : برای کمک به کنترل نگرانی و اضطراب بیش از حد و مداوم که مدیریت آن برای فرد دشوار است.
- اختلال اضطراب اجتماعی: برای کاهش ترس شدید و غیرمنطقی از موقعیت‌های اجتماعی یا عملکرد در مقابل دیگران.
- اختلال پانیک : برای کاهش دفعات و شدت حملات پانیک (وحشت‌زدگی) که با ترس شدید و ناگهانی همراه با علائم جسمی مشخص می‌شوند.
نکته: معمولاً فرمولاسیون پیوسته رهش ونلافاکسین (که با نام تجاری رایج افکسور XR نیز شناخته میشود) برای درمان اختلالات اضطرابی و پانیک بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مهم: تشخیص بیماری و تجویز ونلافاکسین باید حتماً توسط پزشک متخصص صورت گیرد. پزشک بر اساس وضعیت شما، شدت علائم و سابقه پزشکی، تصمیم می‌گیرد که آیا این دارو برای شما مناسب است یا خیر و دوز صحیح آن را تعیین می‌کند.
نحوه مصرف ونلافاکسین
- اگر مبتلا به گلوکوم زاویه بسته کنترل نشده هستید، نباید ونلافاکسین مصرف کنید.
- ونلافاکسین را ظرف ۷ روز قبل یا ۱۴ روز پس از مصرف یک مهارکننده MAO (مانند ایزوکاربوکسازید، لینزولید، تزریق متیلن بلو، فنلزین یا ترانیل‌سیپرومین) استفاده نکنید.
- برخی از جوانان هنگام شروع مصرف یک داروی ضد افسردگی افکار خودکشی دارند. نسبت به تغییرات در خلق و خو یا علائم خود هوشیار باشید. هرگونه علائم جدید یا تشدید شده را به پزشک خود گزارش دهید، مانند: تغییرات خلقی یا رفتاری، اضطراب، حملات پانیک، مشکلات خواب، یا اگر احساس تکانشگری (impulsive)، تحریک‌پذیری، بی‌قراری، خصومت، پرخاشگری، ناآرامی، بیش‌فعالی (ذهنی یا جسمی)، افسردگی بیشتر، یا افکار خودکشی یا آسیب رساندن به خود دارید.
- مصرف ونلافاکسین را بدون صحبت اولیه با پزشک خود قطع نکنید.
- این دارو را بدون توصیه پزشک به افراد زیر ۱۸ سال ندهید. ونلافاکسین برای استفاده در کودکان توسط FDA تأیید نشده است.
قبل از مصرف قرص ونلافاکسین
قبل از مصرف این دارو:
- اگر به ونلافاکسین یا به دس‌ونلافاکسین (Pristiq) حساسیت دارید، نباید ونلافاکسین مصرف کنید.
- اگر در ۱۴ روز گذشته از یک مهارکننده MAO استفاده کرده‌اید، ونلافاکسین مصرف نکنید. تداخل دارویی خطرناکی ممکن است رخ دهد. مهارکننده‌های MAO شامل ایزوکاربوکسازید، لینزولید، تزریق متیلن بلو، فنلزین و ترانیل‌سیپرومین هستند.
- اگر از داروهای محرک، داروهای اپیوئیدی (مخدر)، محصولات گیاهی، یا داروهای افسردگی، بیماری‌های روانی، بیماری پارکینسون، سردردهای میگرنی، عفونت‌های جدی، یا پیشگیری از تهوع و استفراغ نیز استفاده می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. تداخل با ونلافاکسین می‌تواند باعث یک وضعیت جدی به نام سندرم سروتونین شود. برای عفونت های قوی از قرص تاوانکس نیز استفاده میشود.
- برای اطمینان از بی‌خطر بودن ونلافاکسین برای شما، اگر تا به حال موارد زیر را داشته‌اید به پزشک خود اطلاع دهید:
- اختلال دوقطبی (افسردگی-شیدایی)؛
- بیماری قلبی، فشار خون بالا، کلسترول بالا یا تری‌گلیسیرید بالا؛
- دیابت؛
- بیماری ریوی؛
- گلوکوم؛
- اختلال تیروئید؛
- تشنج؛
- مشکلات جنسی؛
- مشکلات خونریزی؛
- سطوح پایین سدیم خون؛ یا
- بیماری کبد یا کلیه.
افکار خودکشیبارداری
- اگر باردار هستید، ممکن است نام شما در یک دفتر ثبت بارداری برای پیگیری اثرات ونلافاکسین بر نوزاد ثبت شود.
چگونه باید قرص ونلافاکسین را مصرف کنم؟
- ونلافاکسین را دقیقاً طبق تجویز پزشک مصرف کنید. تمام دستورالعمل‌های روی برچسب نسخه خود را دنبال کنید و تمام راهنماهای دارو یا برگه‌های دستورالعمل را بخوانید. پزشک ممکن است گاهی اوقات دوز شما را تغییر دهد.
- همراه با غذا و در زمان مشخصی هر روز مصرف کنید.
- کپسول یا قرص پیوسته رهش را به طور کامل قورت دهید و آن را خرد نکنید، نجوید، نشکنید یا باز نکنید.
- اگر نمی‌توانید کپسول را به طور کامل قورت دهید، آن را باز کرده و دارو را با پوره سیب مخلوط کنید. مخلوط را بلافاصله بدون جویدن قورت دهید.
- اگر تغییراتی در عملکرد جنسی خود داشتید، مانند از دست دادن علاقه به رابطه جنسی، مشکل در رسیدن به ارگاسم، یا (در مردان) مشکلات نعوظ یا انزال، به پزشک خود اطلاع دهید. برخی از مشکلات جنسی قابل درمان هستند.
- ممکن است علائم شما تا چند هفته بهبود نیابد. مصرف ونلافاکسین را به طور ناگهانی قطع نکنید، وگرنه ممکن است علائم ناخوشایندی (مانند بی‌قراری، گیجی، احساس سوزن سوزن شدن یا شوک الکتریکی) داشته باشید. قبل از قطع دارو از پزشک خود سوال کنید.
- فشار خون شما باید به طور مکرر بررسی شود.
- این دارو ممکن است باعث نتایج مثبت کاذب در آزمایش ادرار غربالگری مواد مخدر شود. به کارکنان آزمایشگاه بگویید که از ونلافاکسین استفاده می‌کنید.
- در دمای اتاق و دور از رطوبت و گرما نگهداری کنید.
اطلاعات دوز مصرفی قرص ونلافاکسین
دوز معمول بزرگسالان برای افسردگی:
- فوری رهش (Immediate release):
- دوز اولیه: ۳۷.۵ میلی‌گرم خوراکی دو بار در روز یا ۲۵ میلی‌گرم خوراکی ۳ بار در روز
- دوز نگهدارنده: ۷۵ تا ۱۵۰ میلی‌گرم خوراکی در روز، در دوزهای منقسم
- حداکثر دوز:
- بیماران سرپایی با افسردگی متوسط: ۲۲۵ میلی‌گرم در روز
- بیماران بستری با افسردگی شدید: ۳۷۵ میلی‌گرم در روز
پیوسته رهش (Extended release):
- دوز اولیه: ۷۵ میلی‌گرم خوراکی یک بار در روز
- دوز نگهدارنده: ۷۵ تا ۲۲۵ میلی‌گرم خوراکی یک بار در روز
- حداکثر دوز:
- بیماران سرپایی با افسردگی متوسط: ۲۲۵ میلی‌گرم در روز
- بیماران بستری با افسردگی شدید: ۳۷۵ میلی‌گرم در روز
توضیحات:
- دوز روزانه فرمولاسیون‌های فوری رهش ممکن است به ۲ یا ۳ دوز در روز تقسیم شود.
- ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی باید دوزهای اولیه پیوسته رهش ۳۷.۵ میلی‌گرم خوراکی یک بار در روز را برای ۴ تا ۷ روز (قبل از افزایش دوز به ۷۵ میلی‌گرم در روز) در بیمارانی که ممکن است به زمان بیشتری برای سازگاری با دارو نیاز داشته باشند، در نظر بگیرند.
- دوزها ممکن است2 در افزایش‌های روزانه تا ۷۵ میلی‌گرم خوراکی در فواصل زمانی حداقل ۴ روز افزایش یابد.
- بیماران باید به طور دوره‌ای از نظر نیاز مستمر به درمان نگهدارنده و دوز مناسب درمان مجدداً ارزیابی شوند.
- استفاده از دوزهای بیش از ۲۲۵ میلی‌گرم در روز محدود است.
دوز معمول بزرگسالان برای اختلال اضطراب فراگیر:
- پیوسته رهش:
- دوز اولیه: ۷۵ میلی‌گرم خوراکی یک بار در روز
- دوز نگهدارنده: ۷۵ تا ۲۲۵ میلی‌گرم خوراکی یک بار در روز
- حداکثر دوز: ۲۲۵ میلی‌گرم در روز
توضیحات:
- ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی باید دوزهای اولیه پیوسته رهش ۳۷.۵ میلی‌گرم خوراکی یک بار در روز را برای ۴ تا ۷ روز (قبل از افزایش دوز به ۷۵ میلی‌گرم در روز) در بیمارانی که ممکن است به زمان بیشتری برای سازگاری با دارو نیاز داشته باشند، در نظر بگیرند.
- دوزها ممکن است3 در افزایش‌های روزانه تا ۷۵ میلی‌گرم خوراکی در فواصل زمانی حداقل ۴ روز افزایش یابد.
دوز معمول بزرگسالان برای اختلال اضطراب اجتماعی:
- پیوسته رهش: ۷۵ میلی‌گرم خوراکی یک بار در روز
- توضیح: شواهدی مبنی بر اینکه دوزهای بیشتر از ۷۵ میلی‌گرم در روز مزیت بیشتری دارند وجود ندارد.
دوز معمول بزرگسالان برای اختلال پانیک:
- پیوسته رهش:
- دوز اولیه: ۳۷.۵ میلی‌گرم خوراکی یک بار در روز به مدت ۷ روز، سپس ۷۵ میلی‌گرم خوراکی یک بار در روز پس از آن
- دوز نگهدارنده: ۷۵ تا ۲۲۵ میلی‌گرم خوراکی یک بار در روز
- حداکثر دوز: ۲۲۵ میلی‌گرم در روز
هنگام مصرف ونلافاکسین از چه چیزهایی باید اجتناب کنم؟
- الکل ننوشید.
- قبل از مصرف یک داروی ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، Advil، Aleve، Motrin و غیره، از پزشک خود سوال کنید. استفاده از NSAID با ونلافاکسین ممکن است باعث کبودی یا خونریزی آسان شما شود.
- از رانندگی یا فعالیت‌های خطرناک خودداری کنید تا زمانی که بدانید ونلافاکسین چگونه بر شما تأثیر می‌گذارد. واکنش‌های شما ممکن است مختل شود.
اگر تغییرات جدید یا ناگهانی در خلق و خو یا رفتار داشتید، از جمله افسردگی یا اضطراب جدید یا بدتر شده، حملات پانیک، مشکلات خواب، یا اگر احساس تکانشگری، تحریک‌پذیری، بی‌قراری، خصومت، پرخاشگری، ناآرامی، فعالیت یا پرحرفی بیشتر، یا افکار خودکشی یا آسیب رساندن به خود داشتید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
عوارص قرص ونلافاکسین
ونلافاکسین ممکن است عوارض جانبی جدی ایجاد کند. اگر موارد زیر را داشتید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:
- تاری دید، درد یا قرمزی چشم، دیدن هاله در اطراف نورها؛
- سرفه، تنگی قفسه سینه، مشکل در تنفس؛
- تشنج؛
- خونریزی غیرعادی – خونریزی بینی، خونریزی لثه، خونریزی غیرطبیعی واژینال، هرگونه خونریزی که متوقف نمی‌شود؛
- سدیم خون پایین – سردرد، گیجی، مشکلات در تفکر یا حافظه، ضعف، احساس عدم تعادل؛ یا
- واکنش شدید سیستم عصبی – عضلات بسیار سفت (سخت)، تب بالا، تعریق، گیجی، ضربان قلب سریع یا نامنظم، لرزش، احساس غش کردن (شبیه به سندرم بدخیم نورولپتیک – NMS).
اگر علائم سندرم سروتونین را داشتید، فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید، مانند: بی‌قراری، توهم، تب، تعریق، لرز، ضربان قلب سریع، سفتی عضلات، پرش عضلانی، از دست دادن هماهنگی، تهوع، استفراغ یا اسهال.
عوارض جانبی شایع ونلافاکسین ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سردرد، سرگیجه، خواب‌آلودگی، خستگی؛
- زنگ زدن در گوش‌ها، احساس اضطراب، عصبی بودن یا بی‌قراری؛
- اختلالات خواب، رویاهای غیرعادی؛
- لرزش؛
- ضربان قلب سریع؛
- تاری دید؛
- تهوع، استفراغ، اسهال، یبوست؛
- تغییر در وزن یا اشتها؛
- خشکی دهان، خمیازه کشیدن؛
- افزایش تعریق؛ یا
- مشکلات جنسی.
تداخل دارویی با ونلافاکسین
در مورد تمام داروهای فعلی خود به پزشک اطلاع دهید. بسیاری از داروها می‌توانند بر ونلافاکسین تأثیر بگذارند، به خصوص:
- هر داروی ضد افسردگی دیگر؛
- آمفتامین‌ها؛
- فنتانیل؛
- سایمتیدین؛
- ترامادول؛
- علف چای (St. John’s wort)، تریپتوفان (گاهی اوقات L-tryptophan نامیده میشود)؛
- قرص‌های رژیمی، داروهای کاهش وزن (مانند فنترمین)؛
- داروهای رقیق‌کننده خون (وارفارین، Coumadin، Jantoven)؛
- داروهای درمان اختلالات خلقی، اختلالات فکری یا بیماری‌های روانی – بوسپیرون، لیتیوم و بسیاری دیگر؛ یا
- داروهای سردرد میگرنی – سوماتریپتان، زولمیتریپتان و غیره.
این لیست کامل نیست و بسیاری از داروهای دیگر ممکن است با ونلافاکسین تداخل داشته باشند. این شامل داروهای تجویزی و بدون نسخه، ویتامین‌ها و محصولات گیاهی میشود. همه تداخلات دارویی ممکن در اینجا ذکر نشده است.
سوالات متداول
ونلافاکسین یک داروی ضدافسردگی از دسته مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپینفرین (SNRI) است که برای درمان افسردگی، اضطراب و اختلال پانیک تجویز میشود.
این دارو عمدتاً برای درمان اختلال افسردگی عمده (MDD)، اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، اختلال اضطراب اجتماعی (SAD) و اختلال پانیک (PD) استفاده میشود.
بله، عوارض شامل تهوع، سرگیجه، خشکی دهان، تعریق زیاد، بی‌خوابی، افزایش وزن و در برخی موارد کاهش میل جنسی است.
دوز و مدت مصرف توسط پزشک تعیین میشود، اما معمولاً یک بار در روز همراه با غذا مصرف میشود. بهتر است در ساعات مشخص و منظم مصرف گردد.
خیر، قطع ناگهانی ممکن است باعث علائم ترک مانند سرگیجه، سردرد، تحریک‌پذیری و بی‌قراری شود. کاهش دوز باید تدریجی و تحت نظر پزشک انجام شود.
این دارو به طور مستقیم اعتیادآور نیست، اما مصرف طولانی‌مدت می‌تواند به وابستگی فیزیولوژیکی منجر شود. قطع ناگهانی نیز می‌تواند علائم ترک ایجاد کند.
در برخی از بیماران، مصرف طولانی‌مدت ونلافاکسین ممکن است باعث افزایش وزن شود. پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی می‌تواند به کنترل وزن کمک کند.
مصرف این دارو در دوران بارداری باید با احتیاط و تحت نظر پزشک باشد، زیرا ممکن است برای جنین خطرناک باشد.
معمولاً 2 تا 4 هفته طول می‌کشد تا اثرات مثبت دارو در کاهش علائم افسردگی و اضطراب مشاهده شود.
بله، مصرف همزمان با مهارکننده‌های MAOI، داروهای ضدانعقاد و برخی داروهای دیگر ممکن است باعث بروز عوارض جانبی خطرناک شود.
